Aspartaam en gezondheid: wat onderzoek ons leert en longevity

Aspartaam wordt al tientallen jaren als zoetstof gebruikt en zit in van alles, van suikervrije frisdranken tot kauwgom en desserts. Voor veel mensen is het een normaal alternatief voor suiker geworden, vooral in producten die worden verkocht om op gewicht te blijven of minder calorieën binnen te krijgen. Tegelijkertijd is er al lang een wetenschappelijke discussie over aspartaam, met onderzoek naar hoe het je stofwisseling en bloedsuikerspiegel beïnvloedt en wat de mogelijke gevolgen op de lange termijn zijn voor je gezondheid.

In deze blog kijken we naar nieuw onderzoek dat probeert uit te leggen hoe aspartaam op moleculair niveau invloed kan hebben op je lichaam – en waarom dat belangrijk kan zijn voor je hart- en vaatgezondheid.

Wat is aspartaam?

Voordat we beginnen, is het handig om even te kijken wat aspartaam eigenlijk is en waarom het zo vaak wordt gebruikt.

Aspartaam is een caloriearme, superzoete kunstmatige zoetstof die zo'n 200 keer zoeter is dan suiker, dus je hebt er maar een klein beetje van nodig. In zijn pure vorm is het een wit, reukloos poeder.

In Europa is aspartaam goedgekeurd als voedingsadditief en moet het op etiketten worden vermeld met de naam of het E-nummer E 951. Het wordt vaak gebruikt in suikervrije frisdranken, kauwgom, light yoghurt en desserts, suikervrije snoepjes en tafelzoetstoffen, vaak om het suiker- en caloriegehalte te verlagen.

Aspartaam is al jaren toegestaan na veiligheidsbeoordelingen en is in 2013 helemaal opnieuw bekeken door de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid.

Aspartaam in recent onderzoek

De interesse in aspartaam is weer toegenomen na nieuw onderzoek dat openbaar is gemaakt door Harvard-professor en longevity Dr. David Sinclair. In een bericht op X wees hij op een nieuw gepubliceerd onderzoek dat suggereert dat aspartaam mogelijk invloed heeft op biologische processen die verband houden met diabetes type 2 en hart- en vaatziekten.

Het onderzoek is gebaseerd op computermodellen in plaats van experimenten met levende organismen. Met behulp van simulaties stellen de auteurs een sterke en stabiele binding voor tussen aspartaam en PGC-1α, een regulator die betrokken is bij spierfunctie, ontstekingen en insulinegevoeligheid. De onderzoekers beschrijven deze bevindingen als hypothesen die verder moeten worden getest in laboratorium- en menselijke studies.

Wat laten de belangrijkste onderzoeken zien?

Om de nieuwe modelleringsstudie in context te plaatsen, verwees Sinclair ook naar twee eerdere publicaties.

Een daarvan is een mechanistisch onderzoek dat in 2025 in Cell Metabolism is gepubliceerd. Dit onderzoek keek naar hoe het eten van aspartaam hormonale en ontstekingsprocessen kan beïnvloeden in proefmodellen. De onderzoekers beschrijven een reeks gebeurtenissen waarbij het eten van aspartaam invloed heeft op signalen die te maken hebben met zoete smaak, de afgifte van insuline verhoogt en veranderingen in de bekleding van bloedvaten veroorzaakt. Een signaalmolecuul genaamd CX3CL1 speelt een belangrijke rol in dit proces door immuuncellen naar de vaatwand te trekken. Toen deze route in het model werd verstoord, was het waargenomen effect op de ontwikkeling van plaque niet meer aanwezig.

Deze bevindingen komen uit dierproeven en kunnen niet zomaar op mensen worden toegepast. Ze geven wel een idee van biologisch plausibele mechanismen die interessant kunnen zijn voor verder onderzoek.

De tweede studie is een groot observationeel onderzoek bij mensen dat in 2022 in The BMJ is gepubliceerd, gebaseerd op gegevens van het Franse NutriNet-Santé-cohort. Meer dan 100.000 volwassenen hebben herhaaldelijk hun voedingsinname gerapporteerd, waardoor onderzoekers de consumptie van kunstmatige zoetstoffen in de loop van de tijd konden schatten. Een hogere totale inname van kunstmatige zoetstoffen ging gepaard met een hoger risico op hart- en vaatziekten. De analyses keken ook naar specifieke zoetstoffen, waaronder aspartaam, en ontdekten dat de verbanden varieerden afhankelijk van het resultaat.

Zoals bij alle observatiestudies, kunnen deze bevindingen geen oorzaak en gevolg aantonen. Levensstijl, je algemene gezondheid en waarom mensen überhaupt voor zoetstoffen kiezen, kunnen de resultaten beïnvloeden.

Wat zeggen de overheden over kunstmatige zoetstoffen en aspartaam?

Op basis van wat we hierboven hebben besproken – en hoe 'suikervrije' producten vaak aan consumenten worden gepresenteerd – kan het handig zijn om even afstand te nemen en te kijken naar wat internationale gezondheidsinstanties eigenlijk zeggen over aspartaam en niet-suikerhoudende zoetstoffen in het algemeen. De communicatie van de EFSA in Europa richt zich op veiligheid binnen een bepaald innameniveau, terwijl de richtlijnen van de WHO voor 2023 zich richten op de vraag of niet-suikerhoudende zoetstoffen moeten worden gebruikt als strategie voor de volksgezondheid voor gewichtsbeheersing en gezondheidsresultaten op de lange termijn.

Europese Autoriteit voor voedselveiligheid — EFSA

De beoordeling van de EFSA gaat vooral over veiligheid. Aspartaam is veilig voor de meeste mensen als je het binnen de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADI) houdt, die is 40 mg per kilo lichaamsgewicht per dag. Deze conclusie werd nog eens bevestigd na een volledige herbeoordeling van aspartaam door de EFSA in 2013.

Wereldgezondheidsorganisatie —WHO

De WHO bekijkt het onderwerp vanuit het oogpunt van volksgezondheid. In 2023 kwam de WHO met een nieuwe richtlijn waarin ze het gebruik van niet-suikerhoudende zoetstoffen afraadt als manier om je gewicht onder controle te houden of het risico op niet-overdraagbare ziekten door voeding te verminderen. De richtlijn was gebaseerd op een systematisch onderzoek in opdracht van de WHO, waarin zowel gegevens uit gerandomiseerde studies als uit observationele studies werden bekeken. De conclusie was dat het bewijs over het algemeen geen duidelijk langetermijnvoordeel voor het gewicht of de gezondheid laat zien.

Waarom wordt er nog steeds gepraat over kunstmatige zoetstoffen?

Kunstmatige zoetstoffen worden vaak verkocht als een gezonder alternatief voor suiker, vooral in producten met het label 'suikervrij' of 'zero'. Tegenwoordig vind je ze ook in allerlei alledaagse supermarktproducten, wat betekent dat ze onderdeel kunnen worden van het normale eetpatroon van zowel volwassenen als kinderen. Tegelijkertijd communiceren overheidsinstanties vanuit verschillende invalshoeken: de EFSA richt zich op veiligheid binnen een bepaalde innamelimiet, en die limiet is zo hoog dat deze ongeveer overeenkomt met 15 tot 20 blikjes light frisdrank per dag voor een gemiddelde volwassene, afhankelijk van het product en het lichaamsgewicht. De WHO beoordeelt daarentegen of het gebruik van niet-suikerhoudende zoetstoffen zinvol is vanuit het oogpunt van de volksgezondheid op de lange termijn. Wanneer nieuwe experimentele en observationele studies aan het plaatje worden toegevoegd – en wanneer profielen zoals David Sinclair die bevindingen in de publieke discussie brengen – wordt het gemakkelijker te begrijpen waarom het onderwerp vragen blijft oproepen en discussies blijft uitlokken in longevity die zich bezighouden met gezondheid en longevity .

Een meer genuanceerde kijk op de toekomst

Over het algemeen is het plaatje nog steeds in beweging. De EFSA vindt aspartaam veilig binnen de huidige innamelimieten, terwijl de richtlijn van de WHO voor 2023 wat voorzichtiger is over het gebruik van kunstmatige zoetstoffen als hulpmiddel voor langdurige gewichtsbeheersing en algehele gezondheid. Tegelijkertijd blijven nieuwere mechanistische studies, vaak gebaseerd op diermodellen, samen met grote observationele studies bij mensen, nuances toevoegen en vragen oproepen die verder gaan dan alleen het caloriegehalte.

Op dit moment is de meest logische conclusie dat de discussie over aspartaam zelden een simpele ja-nee-kwestie is. Het gaat meer om de context en het gebruik: hoe vaak het in je dieet voorkomt, in welke producten, en wat regelmatig gebruik op de lange termijn kan betekenen. Meer onderzoek, vooral goed opgezette studies met mensen, is belangrijk om duidelijk te maken of de huidige aanbevelingen nog steeds kloppen of dat ze moeten worden aangepast naarmate er meer bewijs komt.